Polskie przestrzenie kultury : wybrane zagadnienia
Authors:
- Mateusz Gyurkovich
Abstract
The titular spaces of culture have remained in the centre of the author's scientific interests for many years. Understood either as individual architectural works or complexes thereof of varying scale along with the surroundings associated with them, in the form of generally accessible, open squares, parks or promenades—they currently co-create urban structure to a significant degree. They belong to its most important elements, affecting the perception of the sequences of the system of public spaces that are key to identity, marked by important structures linked with the promotion of culture, knowledge, the arts or history, characteristic of a given local community, while at the same time being a fragment of the culture, history and the arts of the globalising world. This is particularly legible in European cities, where these types of projects, underscoring the prestige and significance of a given urban centre or its fragment, have been appearing increasingly frequently for nearly thirty years. Oftentimes, contemporary spaces of culture, among which many are being established within revitalised historical tissue, are used in the marketing and image-building efforts of cities and metropolises. They often become their new symbols, on par with earlier and contemporary religious structures and other important public buildings. They also often appear to outrank historical structures in such listings. With a several-decade-long delay in relation to Western European cities, these processes can currently also be observed in Polish cities as. In our country, the shift from an industrial city to a post-industrial one has taken place much later than in the West, which was associated with political and economic changes set in motion by the fall of communism in 1989. Thus, examples of cities and agglomerations for which industry, often heavy industry, had been the main driving force behind their development throughout the period of the People's Republic of Poland, appear to be particularly interesting. With the moment of shifting towards a global market economy, this driving force disappeared almost overnight in many of them. An escalation of economic and social problems took place, and, as a result, spatial ones as well. Local governments, forming themselves anew under democratic conditions, began to search for replacement identities for many cities that had often been associated with industry for decades (such as Katowice, Szczecin, Gdańsk) or even centuries (like Wałbrzych). Riding the wave of the success of the urban regeneration of post-industrial areas in Bilbao, known in the subject literature as the Bilbao Effect, which has also been briefly discussed on the pages of this book as a reference example, the introduction of cultural spaces started to be treated as panacea for all manners of problems of post-industrial areas in many European centres. The governments of many of the world's cities have, since the end of the 1990's, been undertaking regeneration efforts while not always being aware of their multi-threaded consequences. The spatial, economic and social effects that were obtained are varied and depend on many factors. Despite this, when making planning, design or marketing decisions, it is not always possible to draw the appropriate conclusions from the successes and failures of earlier completed projects from around the world. In Poland this mode of thinking has also gained significant popularity. The city of Katowice in particular, and currently the entire Upper-Silesian-Basin Metropolis as well, is making efforts to promote its own brand through contemporary architecture which is associated with the functions of culture and education. Similar connotations are also being referred to by the governments of Łódź and many other, smaller cities. Development projects associated with culture have increased in frequency in Poland after the country's accession to the European Union thanks to the possibility of obtaining various subsidies, similarly as it had taken place in Spain, treated as a reference point in this book (due to numerous cultural and historical similarities that are not readily apparent at first glance). The Polish completed projects that have been presented and analysed herein, in addition to some planning and design endeavours associated with the implementation of spaces of culture, constitute an original selection from among a large number of structures and complexes of a varying scale. Most of them have already been noticed by domestic and foreign architectural critics, with some being accepted by their local communities and mass tourism as well. Many have been opened for use over the course of the past five years and not all of the possible spatial linkages and functional dependencies between them and the extant urban structure have been formed yet. Some of these linkages can, sooner or later, be subjected to change, particularly under the influence of introducing new spaces of culture into urban tissue. Particularly in those places where their implementation is associated with larger projects and urban regeneration programmes, we will still have to wait quite long to see any results. As the western reference examples of large urban regeneration projects involving the function of culture have shown, the wait time for the effects of design work is over a decade long, or perhaps even longer. It has once again been proven on the pages of this book that currently built cultural buildings and complexes can work perfectly as catalysts for change in dilapidated urban areas, as well as reinforce well-functioning central areas. However, it is only possible under the condition of introducing holistic strategies that are not solely focused on spectacular works of architecture. Many individual works that had been selected through international competitions and then successfully built can prove to be helpful in changing the image of a city or metropolis or in highlighting the values that are the most important to it. Projects with a smaller impact scale are also highly essential and generate changes in urban tissue. The skilful selection of a functional programme and its spatial framework in the form of buildings and their accompanying open spaces can lead to the success of a project on many planes.
- Record ID
- CUTb095004709814277b8225d165bd8274a
- Other language title versions
- Polish spaces for culture. Selected problems
- Book type
- Monograph
- Book categories
- ;
- Author
- Other contributor
- Publisher (including from the ministerial list of publishers)
- Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki
- Publisher name (outside publisher list)
-
Wydaw. PK
- Publishing place (Publisher address)
- Kraków
- Pages
- 295, [1]
- ISBN
-
978-83-65991-33-1
- Issue year
-
2019
- Other elements of collation
- fot.; plany; Bibliografia (na s.) - 257-277; Bibliografia (liczba pozycji) - 576; Oznaczenie streszczenia - Streszcz, Summ.
- Substantive notes
- Indeks nazwisk s. 281-286
- Indeks miejsc s. 287-290
- Keywords in Polish
- przestrzenie publiczne, hybrydowe obiekty i zespoły kultury, współczesna polska architektura, muzeum, teatr, filharmonia, opera, dom kultury
- Keywords in English
- public spaces, hybrid object of culture and cultural complexes, contemporary Polish architecture, museum, theater, philharmonic hall, opera, cultural centre
- Abstract in Polish
- Tytułowe przestrzenie kultury pozostawały one od wielu lat w centrum zainteresowań badawczych autora. Rozumiane jako pojedyncze lub tworzące zespoły o różnej skali obiekty architektoniczne wraz ze związanym z nimi otoczeniem, w postaci ogólnodostępnych, otwartych placów, parków, czy promenad, współtworzą obecnie w sposób znaczący strukturę urbanistyczną. Należą do najważniejszych jej elementów, wpływając na odbiór kluczowych dla tożsamości sekwencji systemu przestrzeni publicznych, zaznaczonych poprzez ważne obiekty związane z promocją kultury, wiedzy, sztuki lub historii, charakterystycznej dla danej, lokalnej społeczności, a zarazem będącej fragmentem kultury, historii i sztuki globalizującego się świata. Szczególnie czytelne jest to w miastach europejskich, gdzie tego typu inwestycje, podkreślające prestiż i znaczenie danego ośrodka miejskiego, lub jego fragmentu pojawiały się coraz częściej od blisko trzydziestu lat. Niejednokrotnie współczesne przestrzenie kultury, z których wiele powstaje w ramach rewitalizowanej tkanki zabytkowej, są wykorzystywane w działaniach marketingowych i wizerunkowych miast i metropolii. Stają się niejednokrotnie ich nowymi symbolami, na równi z wcześniejszymi i współczesnymi obiektami sakralnymi oraz innymi ważnymi obiektami publicznymi. Często nawet zdają się wyprzedzać zabytki historyczne w tym rankingu. Z kilkudziesięcioletnim opóźnieniem w stosunku do miast Europy Zachodniej, procesy te można obecnie także zaobserwować w miastach polskich. W naszym kraju przejście od miasta industrialnego do postindustrialnego nastąpiło znacznie później niż na Zachodzie, co było związane ze zmianami ustrojowymi i gospodarczymi, zapoczątkowanymi przez upadek komunizmu w roku 1989. Szczególnie interesujące wydają się być zatem przykłady miast i aglomeracji, dla których motorem rozwoju przez cały okres PRL-u był przemysł, niejednokrotnie przemysł ciężki. Z chwilą przejścia do globalnej gospodarki rynkowej, w wielu z nich ta siła napędowa zniknęła niemal z dnia na dzień. Nastąpiła eskalacja problemów ekonomicznych i społecznych, a co za tym idzie, także przestrzennych. Kształtujące się od nowa w warunkach demokratycznych samorządy rozpoczęły poszukiwanie zastępczej tożsamości dla wielu, kojarzonych niejednokrotnie od stuleci (jak Wałbrzych) lub dziesięcioleci (jak Katowice, Szczecin, Gdańsk) z przemysłem miast. Na fali sukcesu rewitalizacji obszarów poprzemysłowych w Bilbao, znanej w literaturze przedmiotu jako „efekt Bilbao”, omówionej również pokrótce na kartach niniejszej książki jako jeden z przykładów referencyjnych, w wielu ośrodkach europejskich wprowadzenie przestrzeni kultury potraktowano jako panaceum na wszelkie problemy obszarów postindustrialnych. Władze wielu miast świata od końca lat 90-tych XX w. podejmują podobne działania rewitalizacyjne, nie zawsze w pełni świadome ich wielowątkowych konsekwencji. Uzyskane efekty przestrzenne, ekonomiczne i społeczne są bowiem różnorodne i zależą od wielu czynników. Pomimo tego, przy podejmowaniu decyzji planistycznych, projektowych, czy marketingowych, nie zawsze udaje się wyciągnąć prawidłowe wnioski z sukcesów i porażek wcześniejszych realizacji światowych. Także w Polsce takie myślenie zyskało dużą popularność. Zwłaszcza Katowice, a obecnie cała Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia starają się promować swoją markę poprzez współczesną architekturę, która jest związana z funkcjami kultury i edukacji. Do podobnych konotacji nawiązują także władze Łodzi i wielu innych, mniejszych miast. Inwestycje związane z kulturą nasiliły się w Polsce po akcesji kraju do Unii Europejskiej, dzięki możliwościom uzyskania rozmaitych dotacji, tak jak to miało miejsce w Hiszpanii, potraktowanej jako punkt odniesienia w niniejszej książce ( z racji wielu, nie do końca oczywistych na pierwszy rzut oka, podobieństw kulturowych i historycznych). Przedstawione i przeanalizowane polskie realizacje oraz niektóre zamierzenia planistyczne i projektowe, związane z implementacją przestrzeni kultury, stanowią autorski wybór spośród dużej liczby obiektów i zespołów o zróżnicowanej skali. Większość z nich została już zauważona przez krajową i zagraniczną krytykę architektoniczną, a niektóre zaakceptowane także przez lokalne społeczności i masową turystykę. Wiele zostało oddane do użytku w ciągu ostatnich pięciu lat, nie wytworzyły się zatem jeszcze wszystkie możliwe powiązania przestrzenne i zależności funkcjonalne, pomiędzy nimi, a zastaną strukturą miejską. Niektóre z tych powiązań mogą w bliższej lub dalszej przyszłości ulec zmianie, właśnie pod wpływem wprowadzenia w tkankę urbanistyczną nowych przestrzeni kultury. Zwłaszcza tam, gdzie ich implementacja związana jest z większymi zamierzeniami i programami rewitalizacyjnymi, na efekty trzeba będzie jeszcze długo poczekać. Jak pokazują omówione w książce referencyjne przykłady zachodnie dużych założeń rewitalizacyjnych z udziałem funkcji kultury, na pozytywne efekty działań projektowych należy oczekiwać przynajmniej kilkanaście lat, a może nawet dłużej. Dowiedziono ponownie, na kartach niniejszej książki, że współcześnie realizowane obiekty i zespoły kultury doskonale mogą się sprawdzić się w roli katalizatorów przemian podupadłych obszarów miejskich, a także wzmacniać dobrze funkcjonujące obszary centralne. Ale jedynie pod warunkiem wprowadzania całościowych strategii, nie skupiających się jedynie na spektakularnych kreacjach architektonicznych. Wiele indywidualnych dzieł, wyłonionych w międzynarodowych konkursach, a następnie z powodzeniem zrealizowanych, może stać się pomocnymi w zmianie wizerunku miast i metropolii lub uwypukleniu najważniejszych dla ich tożsamości wartości. Realizacje o mniejszej skali oddziaływania są także bardzo istotne i generują zmiany w tkance urbanistycznej. Umiejętne dobranie programu funkcjonalnego i jego oprawy przestrzennej w formie budynków i towarzyszących im przestrzeni otwartych może przyczynić się do sukcesu założenia na wielu płaszczyznach.
- Language
- pol (pl) Polish
- Score (nominal)
- 80
- Uniform Resource Identifier
- https://cris.pk.edu.pl/info/book/CUTb095004709814277b8225d165bd8274a/
- URN
urn:pkr-prod:CUTb095004709814277b8225d165bd8274a
* presented citation count is obtained through Internet information analysis, and it is close to the number calculated by the Publish or PerishOpening in a new tab system.